Wątroba pracuje bez przerwy. Oczyszcza krew z toksyn, porządkuje działanie hormonów, magazynuje zapasy energii, wytwarza żółć i pomaga trawić tłuszcze. Kiedy zaczyna chorować, szybko odczuwa to cały organizm. Dolegliwości bywają różnorodne, czasem mało charakterystyczne, dlatego tak ważne jest uważne obserwowanie sygnałów i wczesna konsultacja z lekarzem.
Najczęściej rozpoznawane choroby wątroby to wirusowe zapalenia typu B i C, choroby o podłożu autoimmunologicznym, uszkodzenia polekowe oraz schorzenia dróg żółciowych. Często spotyka się także stłuszczenie wątroby, zarówno związane z nadużywaniem alkoholu, jak i niezależne od alkoholu. Wątroba może ulegać zwłóknieniu, co prowadzi do marskości i w skrajnych przypadkach do niewydolności. Zdarzają się zakrzepice w obrębie naczyń wątrobowych oraz guzy pierwotne i przerzutowe. Do odrębnej grupy należą choroby uwarunkowane genetycznie, takie jak choroba Wilsona, zespół Gilberta czy zespół Dubina Johnsona. Każda z tych jednostek chorobowych ma własny przebieg i wymaga indywidualnego planu postępowania.
Objawy chorób wątroby są szerokie, ponieważ narząd ten wpływa na wiele układów. W początkowych etapach pojawia się przewlekłe zmęczenie, senność, gorsza koncentracja i obniżone samopoczucie. Z czasem mogą dołączać dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nudności, wymioty, biegunki lub przeciwnie zaparcia. Częstym sygnałem jest dyskomfort albo ból w prawym podżebrzu. U części osób wątroba i śledziona powiększają się, co bywa wyczuwalne podczas dotykania prawej strony brzucha. Zdarza się utrata apetytu lub nagłe wahania masy ciała, a skóra łatwiej siniaczy się z powodu zaburzeń krzepnięcia. Niekiedy obserwuje się krwawienia z dziąseł lub z nosa, a u kobiet bardziej obfite miesiączki.
Gdy choroba postępuje, może wystąpić żółtaczka. Skóra i białka oczu przybierają żółty odcień, a mocz staje się ciemniejszy. Ten objaw wymaga pilnej diagnostyki, ponieważ bywa sygnałem utrudnionego odpływu żółci lub nasilonego uszkodzenia hepatocytów. Trzeba pamiętać, że nieleczone choroby miąższu wątroby mogą prowadzić do groźnych powikłań. Marskość sprzyja wodobrzuszu, krwawieniom z żylaków przełyku oraz encefalopatii wątrobowej. W skrajnych sytuacjach dochodzi do niewydolności, która stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
Przyczyny chorób wątroby są zróżnicowane. Do zakażeń dochodzi poprzez kontakt z krwią oraz płynami ustrojowymi, podczas kontaktów seksualnych oraz w okresie okołoporodowym. Ryzyko zwiększa używanie wspólnych igieł i narzędzi, które mogą naruszać ciągłość skóry. Uszkodzenie polekowe może pojawić się po długotrwałym lub nieprawidłowym stosowaniu niektórych preparatów. Znaczenie mają także czynniki środowiskowe, na przykład ekspozycja na rozpuszczalniki, pestycydy lub metale ciężkie. Styl życia odgrywa ogromną rolę. Nadmierne spożycie alkoholu, dieta bogata w wysoko przetworzone produkty i niska aktywność fizyczna sprzyjają stłuszczeniu i stanowi zapalnemu. W chorobach autoimmunologicznych układ odpornościowy błędnie rozpoznaje własne tkanki i stopniowo je uszkadza. W chorobach genetycznych o rozwoju decydują odziedziczone mutacje, które zaburzają kluczowe szlaki metaboliczne.
Diagnostyka zaczyna się od badania lekarskiego i podstawowych analiz krwi. W tzw. próbach wątrobowych ocenia się aktywność enzymów oraz stężenie bilirubiny. Sprawdza się także parametry syntezy białek, morfologię i obecność markerów zakażeń wirusowych. Badaniem pierwszego wyboru w obrazowaniu jest USG jamy brzusznej. To prosta i bezpieczna metoda, która ocenia wielkość i echostrukturę wątroby oraz stan dróg żółciowych. W razie potrzeby korzysta się z elastografii, która pozwala oszacować stopień zwłóknienia, lub z rezonansu magnetycznego. Celem diagnostyki jest nie tylko potwierdzenie choroby narządu, lecz przede wszystkim wskazanie przyczyny. Pozwala to zaplanować leczenie przyczynowe albo, gdy nie jest to możliwe, skuteczną terapię objawową. W zaawansowanych przypadkach lekarz rozważa kwalifikację do przeszczepienia.
Opieka nad pacjentem z chorobą wątroby ma często charakter interdyscyplinarny. W zależności od rozpoznania do zespołu dołączają inni specjaliści. W chorobach nowotworowych współpracuje onkolog, w zakrzepicach naczyń wątrobowych pomocny jest angiolog, a w zaburzeniach metabolicznych potrzebna bywa konsultacja dietetyczna. Kluczowe jest jednak to, aby pacjent rozumiał swoje rozpoznanie i wiedział, które codzienne decyzje wspierają leczenie. Ograniczenie alkoholu, regularny ruch, zbilansowana dieta i uważne podejście do farmakoterapii potrafią znacząco wpłynąć na przebieg wielu schorzeń wątroby.
Jeśli obserwujesz u siebie opisane dolegliwości lub masz nieprawidłowe wyniki badań, porozmawiaj z lekarzem internistą lub hepatologiem. Wspólnie zaplanujecie dalszą diagnostykę i bezpieczne leczenie. Więcej informacji można uzyskać w placówkach medycznych, na przykład Alfa-Lek w Warszawie.